سرویس و تعمیرات انواع پکیج و آبگرمکن

اجزای سازنده پکیج گرمایشی ، نحوه عملکرد و شرح ایرادات شایع آن‌ها

پکیج‌های گرمایشی امروزه به‌عنوان جایگزین مناسب برای سیستم‌های موتورخانه‌ای سنتی شناخته می‌شوند. این دستگاه‌ها با تامین آب گرم مصرفی و گرمایش محیط، عملکردی بسیار کارآمد و بهینه دارند. در این مقاله، اجزای مختلف یک پکیج گرمایشی را بررسی می‌کنیم و نقش هر کدام را در فرآیند گرمایش توضیح خواهیم داد همچنین به بررسی ایرادات شایع هر بخش به همراه عیب یابی و رفع آن میپردازیم.

مبدل حرارتی در واقع قلب اصلی پکیج است که وظیفه انتقال گرما از شعله به آب را برعهده دارد. هنگامی که مشعل روشن می‌شود، شعله گرما را به لوله‌های مارپیچی که آب در آن‌ها جریان دارد منتقل می‌کند و باعث گرم شدن آب میشود.

انواع مبدل حرارتی در پکیج:

مبدل حرارتی اصلی (Primary Heat Exchanger): در مسیر مدار بسته گرمایش (رادیاتورها، گرمایش از کف یا فن‌کوئل) قرار دارد و گرمای تولیدشده توسط مشعل را مستقیماً به آب منتقل می‌کند.
مبدل حرارتی ثانویه (Secondary Heat Exchanger): در پکیج‌های دو مبدله وجود دارد و وظیفه دارد آب مصرفی را گرم کند. آب گرم در این مبدل به‌صورت غیرمستقیم از طریق گرمای مبدل اصلی تامین می‌شود.

جنس مبدل حرارتی:

معمولاً از مس یا استیل ضد زنگ (Stainless Steel) ساخته می‌شود تا در برابر خوردگی مقاوم باشد و انتقال حرارت بالایی داشته باشد.

❎ایرادات شایع مبدل حرارتی پکیج:

گرفتگی مبدل حرارتی

علائم: کاهش شدید فشار آب گرم مصرفی، دیر گرم شدن آب، گرم نشدن رادیاتورها.
دلیل: رسوب گرفتن لوله‌های مبدل حرارتی.
عیب‌یابی:
- فشار آب ورودی به مبدل را اندازه بگیرید. اگر فشار کم باشد، احتمال رسوب‌گرفتگی وجود دارد.
- دمای آب خروجی از مبدل را با ترمومتر اندازه‌گیری کنید. اگر دمای خروجی کم باشد، مبدل دچار گرفتگی است.
رفع عیب:
- اسیدشویی مبدل حرارتی:
  - پکیج را خاموش کنید.
  - لوله‌های مبدل را باز کنید.
  - از محلول اسید دیسکلر (Descaler) با پمپ مخصوص استفاده کنید.
  - تا زمانی که محلول از لوله‌ها به رنگ شفاف خارج شود، ادامه دهید.
  - مبدل را با آب تمیز بشویید.

سوراخ شدن مبدل حرارتی

علائم: افت فشار مداوم در مدار گرمایش، نشت آب از پکیج.
دلیل: پوسیدگی لوله‌های داخلی مبدل.
عیب‌یابی:
- فشار آب را روی مانومتر کنترل کنید. اگر فشار به‌طور مداوم افت کند و زیر پکیج نشتی آب وجود داشته باشد، احتمال سوراخ شدن مبدل بالاست.
رفع عیب:
- در صورت کوچک بودن سوراخ، از محلول درزگیر مخصوص مدار گرمایش استفاده کنید.

در صورت بزرگ بودن سوراخ، مبدل باید تعویض شود.

1. مبدل حرارتی (Heat Exchanger)

مشعل وظیفه تولید حرارت از طریق احتراق گاز طبیعی را برعهده دارد. وقتی دستور از برد الکترونیکی صادر شود، شیر برقی گاز باز شده و گاز وارد محفظه احتراق می‌شود. هم‌زمان جرقه‌زن فعال شده و گاز محترق می‌شود.

اجزای مشعل:

جرقه‌زن (Ignition Electrode): ایجاد جرقه برای روشن کردن گاز.
الکترود یونیزاسیون (Ionization Electrode): کنترل شعله و اطمینان از تشکیل صحیح شعله.
محفظه احتراق (Combustion Chamber): محلی که احتراق در آن رخ می‌دهد و دارای عایق حرارتی است.

❎ایرادات شایع مشعل پکیج:

روشن نشدن مشعل (Failure to Ignite)

علائم: پکیج روشن می‌شود اما شعله تشکیل نمی‌شود.
دلیل:
1. خرابی جرقه‌زن.
2. قطعی گاز.
3. کثیفی الکترود جرقه‌زن.
عیب‌یابی:

- صدای جرقه را گوش دهید. اگر جرقه زده نشود، الکترود مشکل دارد.
- شیر گاز را بررسی کنید.
- الکترود را تمیز کنید.

رفع عیب:

- در صورت معیوب بودن الکترود، تعویض شود.
- فشار گاز ورودی را تنظیم کنید.
- در صورت انسداد نازل مشعل، نازل را باز و تمیز کنید.

تشکیل شعله ناقص (Yellow Flame)

علائم: شعله زردرنگ با دود زیاد.
دلیل: کمبود اکسیژن یا تنظیم نامناسب گاز.
عیب‌یابی:
- دریچه هوای مشعل را باز کنید. اگر هوا کم باشد، شعله زرد می‌شود.
- تنظیم گاز را بررسی کنید.
رفع عیب:
- دریچه هوا را تنظیم کنید.
- شیر گاز را تنظیم کنید.

2. مشعل (Burner)

پمپ سیرکولاتور آب گرم شده را در مدار گرمایشی (رادیاتورها، گرمایش از کف یا فن‌کوئل) به گردش درمی‌آورد. این پمپ‌ها معمولاً از نوع سانتریفیوژی (گریز از مرکز) هستند و وظیفه دارند اختلاف فشار لازم برای حرکت آب در مدار گرمایشی را ایجاد کنند.
یک نکته مهم در مورد پمپ سیرکولاتور پکیج وجود دارد و آن هم اینکه برد پکیج این پمپ را فقط در حالت زمستانی روشن میکند.

اجزای اصلی پمپ:

الکتروموتور: نیروی محرکه پمپ.
پروانه (Impeller): حرکت چرخشی آن باعث ایجاد جریان آب و افزایش فشار آن می‌شود.
محفظه آب‌بندی: از نشتی آب به بیرون پمپ جلوگیری می‌کند.

کنترل سرعت پمپ:

در پکیج‌های جدید، سرعت پمپ متغیر بوده و به‌صورت اتوماتیک با توجه به دمای آب تنظیم می‌شود.

❎ایرادات شایع پمپ پکیج:

قفل شدن پروانه پمپ (Pump Jammed)

علائم: رادیاتورها سرد هستند، با وجود روشن بودن مشعل.
دلیل:
1. رسوب‌گرفتگی پروانه.
2. عدم گردش آب در سیستم.
عیب‌یابی:

- به صدای پمپ گوش دهید. اگر صدای وزوز می‌دهد اما آب جریان ندارد، احتمال قفل شدن وجود دارد.

رفع عیب:

- برق پکیج را قطع کنید.
- قاب پمپ را باز کرده و پروانه را بچرخانید.
- در صورت قفل بودن، با آچار مخصوص پروانه را آزاد کنید.

سوختن پمپ (Pump Failure)

علائم: آب در رادیاتورها سرد می‌ماند.
دلیل:
- نوسانات برق یا از بین رفتن عایق الکتریکی سیم پیچ.
- گیرپاژ پروانه در اثر رسوب شدید.
عیب‌یابی:
- ابتدا از آزاد بودن پروانه پمپ اطمینان حاصل کنید
- سپس پکیج را در حالت زمستانی روشن کرده و با مولتی‌متر برق ورودی پمپ را بررسی کنید. اگر ولتاژ وجود ندارد احتمالا برد پکیج آسیب دیده است
- اما اگر ولتاژ وجود دارد احتمالا پمپ سوخته است برای اطمینان برق را قطع کرده و بکمک اهم متر بررسی کنید
رفع عیب:
- تعویض کامل پمپ.

3. پمپ سیرکولاتور (Circulation Pump)

با گرم شدن آب در هر نوع از مدارهای گرمایشی، حجم آن افزایش پیدا می‌کند. منبع انبساط به‌عنوان محفظه جبران‌کننده افزایش حجم آب عمل می‌کند تا از افزایش فشار در سیستم جلوگیری شود.

انواع منبع انبساط:

منبع انبساط بسته: در داخل پکیج قرار دارد و شامل یک دیافراگم لاستیکی با هوای فشرده در یک سمت است.
منبع انبساط باز: در موتورخانه‌های سنتی استفاده می‌شود و در ارتفاع بالاتری نصب می‌شود.

فشار هوا در منبع انبساط بسته:

معمولاً فشار استاندارد منبع انبساط در پکیج‌های خانگی 1 بار است. اگر فشار افت کند، نیاز به شارژ با تلمبه مخصوص دارد.

❎ایرادات شایع منبع انبساط پکیج:

افت مداوم فشار پکیج (Pressure Drop)

علائم: فشار پکیج مدام افت می‌کند.
دلیل:
- خرابی تیوپ داخلی منبع انبساط.
- نشتی داخلی مبدل حرارتی.
عیب‌یابی:
- شیر پرکن را بسته و فشار را تنظیم کنید.
- اگر مجدد فشار افت کرد، تیوپ منبع انبساط پاره شده است.
رفع عیب:
- در صورت سالم بودن تیوپ، فشار هوای مخزن را تنظیم کنید.
- در صورت پارگی، منبع انبساط تعویض شود.

4. منبع انبساط (Expansion Tank)

در صورتی که فشار مدار گرمایش از حد مجاز (معمولاً 3 بار) بیشتر شود، شیر اطمینان باز شده و فشار اضافی را تخلیه می‌کند. این شیر از ترکیدن لوله‌ها و مبدل جلوگیری می‌کند.

❎ایرادات شایع شیر اطمینان پکیج:

نشتی آب از شیر اطمینان

علائم: فشار آب از 3 بار عبور کرده و آب تخلیه می‌شود.
دلیل:
- افزایش فشار در سیستم.
- خرابی فنر داخلی شیر.
عیب‌یابی:
- فشار مانومتر را بررسی کنید.
- اگر فشار زیاد باشد، مشکل از منبع انبساط و یا انسداد مسیر و هوا گرفتن وجود دارد.
- اگر فشار کم باشد و شیر نشتی داشته باشد، فنر شیر معیوب است.
رفع عیب:
- در صورت خرابی فنر، شیر تعویض شود.
- در صورت افزایش فشار،
  - در صورت انسداد و گرفتگی سیستم، مبدل را اسیدشویی کنید.
  - و در صورت هوا گرفتن در سیکل گرمایشی، سیستم را هواگیری کنید.

5. شیر اطمینان (Safety Valve)

سنسورها وظیفه کنترل وضعیت‌های مختلف پکیج را بر عهده دارند. چند نمونه مهم از این سنسورها:

سنسور دمای آب مدار گرمایش: دمای آب گرم رادیاتورها را اندازه‌گیری می‌کند.
سنسور دمای آب مصرفی: دمای آب گرم مصرفی را اندازه‌گیری می‌کند.
سنسور دود (Flue Gas Sensor): در صورت عدم خروج دود از دودکش، پکیج را خاموش می‌کند.
سنسور فشار آب (Water Pressure Sensor): فشار آب در مدار را اندازه‌گیری می‌کند و اگر کمتر از 0.5 بار شود، پکیج خاموش می‌شود.

❎ایرادات شایع سنسور دمای آب پکیج:

علائم: آب گرم و سرد می‌شود (پکیج بصورت متوالی خاموش و روشن میشود)
دلیل: سنسور دما سیگنال اشتباه می‌دهد.
عیب‌یابی:
- با اهم‌متر مقاومت سنسور را اندازه بگیرید.
- در دمای اتاق مقاومت باید حدود 10 کیلو اهم باشد.
رفع عیب:
- در صورت عدم تطابق مقاومت، سنسور تعویض شود.

❎ایرادات شایع سنسور دود پکیج:

5. سنسورهای پکیج (Sensors)

هنگامی که شیر آب گرم مصرفی باز می‌شود، این قطعه جریان آب را تشخیص داده و دستور روشن شدن مشعل را می‌دهد.

در پکیج‌های تک‌مبدله از فلوسوئیچ (Flow Switch) استفاده می‌شود.
در پکیج‌های دومبدله از فلومتر (Flow Meter) استفاده می‌شود.

فلومتر و فلوسوئیچ هر دو برای اندازه‌گیری جریان سیال در پکیج‌ها استفاده می‌شوند، اما تفاوت‌های اصلی بین آن‌ها به شرح زیر است:

فلوسوئیچ :

وظیفه: فلوسوئیچ برای تشخیص جریان یا عدم جریان سیال در سیستم استفاده می‌شود و به طور معمول در صورت قطع یا تغییر جریان از مقدار معین، یک سیگنال هشدار ارسال می‌کند.
ویژگی‌ها: فاقد نمایش دقیق میزان جریان است و معمولاً فقط برای تشخیص حداقل یا حداکثر جریان به کار می‌رود.
کاربرد: در سیستم‌های حفاظتی برای جلوگیری از روشن شدن پکیج در صورت قطع جریان سیال استفاده می‌شود.

فلومتر:

وظیفه: فلومتر برای اندازه‌گیری دقیق نرخ جریان سیال (مثلاً لیتر بر دقیقه یا گالن در دقیقه) در سیستم به کار می‌رود.
ویژگی‌ها: معمولاً خروجی دیجیتال یا آنالوگ دارد که مقدار دقیق جریان را نشان می‌دهد.
کاربرد: در مواردی که نیاز به اندازه‌گیری دقیق جریان سیال برای کنترل و نظارت دقیق است، فلومتر استفاده می‌شود.

تفاوت کلیدی: فلومتر به اندازه‌گیری دقیق جریان می‌پردازد، در حالی که فلوسوئیچ بیشتر برای تشخیص جریان کافی یا کمبود آن و فعال یا غیرفعال کردن سیستم‌ها استفاده می‌شود.

❎ایرادات شایع فلوسوئیچ یا فلومتر پکیج:

عدم تشخیص جریان آب

علائم: با باز شدن شیر آب گرم، پکیج روشن نمی‌شود.
دلیل:
- گیرپاژ پروانه فلومتر یا گرفتگی مسیر ساچمه فلوسوئیچ.
عیب‌یابی:
- شیر آب گرم را باز کرده و گوش دهید. اگر پکیج روشن نشود، فلومتر/ فلوسوئیچ معیوب است.
رفع عیب:
- فلوسوئیچ: سوکت برق را جدا کنید در صورتی که با جمپر کردن آن، مشکل برطرف شود احتمالا در مسیر ساچمه مانعی وجود دارد و نیاز به رفع گرفتگی دارد. در غیر این صورت تعویض شود.
- فلومتر: قابل تعمیر به روش معمول نیست و باید تعویض گردد.

7. فلوسوئیچ یا فلومتر (Flow Sensor)

برد الکترونیکی مغز متفکر پکیج است. این برد دستورات را از سنسورها دریافت کرده و به مشعل، پمپ، جرقه‌زن و سایر قطعات فرمان می‌دهد.

وظایف برد الکترونیکی:

تنظیم دمای آب.
کنترل عملکرد مشعل.
کنترل فشار آب.
ایمنی دستگاه.

❎ایرادات شایع برد الکترونیکی پکیج:

روشن نشدن پکیج (No Power)

علائم: دستگاه به برق متصل است اما هیچ‌گونه واکنشی از دستگاه مشاهده نمی‌شود. (صفحه نمایشگر روشن نمیشود)
دلایل:
1. قطع بودن برق اصلی.
2. خرابی فیوز برد.
3. سوختن قطعات داخلی برد (رله، مقاومت، خازن، آی سی ها و … ).
عیب‌یابی:

بررسی برق ورودی با مولتی‌متر
بررسی فیوز برد
بررسی سلامت ظاهری برد (سوختگی یا تغییر رنگ قطعات)

رفع عیب:

در صورت قطع بودن برق، سیم‌کشی بررسی شود.
در صورت سوختن فیوز، فیوز تعویض شود.
در صورت سوختن برد، برد تعمیر یا تعویض شود.

8. برد الکترونیکی (Electronic Control Board)

فن تخلیه دود در پکیج‌های فن‌دار وجود دارد. وظیفه این فن تخلیه دود ناشی از احتراق از طریق دودکش به خارج ساختمان است.

نحوه عملکرد:

پس از روشن شدن مشعل، فن شروع به کار می‌کند.
اگر فن کار نکند یا دودکش مسدود باشد، پکیج خاموش می‌شود.

❎ایرادات شایع فن تخلیه دود پکیج:

روشن نشدن فن (Fan Not Starting)

علائم: هنگام روشن شدن پکیج، فن شروع به کار نمی‌کند و دستگاه پس از چند ثانیه خاموش می‌شود.

دلایل:
1. قطع شدن سیم‌های برق فن.
2. خرابی میکروسوئیچ یا پرشر هوا.
3. سوختن موتور فن.
عیب‌یابی:
- با مولتی‌متر برق ورودی فن را بررسی کنید.
- پرشر سوئیچ را تست کنید.
- موتور فن را با اهم‌متر بررسی کنید.
رفع عیب:
- در صورت قطعی برق، سیم‌کشی بررسی شود.
- در صورت خرابی پرشر، تعویض شود.
- در صورت سوختن موتور فن، تعویض شود.

2- صدای زیاد فن (Noisy Fan)

علائم: هنگام کارکرد پکیج، صدای بلند از فن شنیده می‌شود.
دلایل:
1. کثیفی پروانه فن.
2. خرابی بلبرینگ فن.
3. شل شدن پیچ‌های نگهدارنده.
عیب‌یابی:

- فن را خاموش کرده و با دست پروانه را بچرخانید.
- صداهای غیرعادی را بررسی کنید.
- پیچ‌های فن را بررسی کنید.

رفع عیب:

- پروانه را تمیز کنید.
- در صورت خرابی بلبرینگ، فن تعویض شود.
- پیچ‌های نگهدارنده محکم شوند.

9. فن تخلیه دود (Exhaust Fan)

در پکیج‌های دومبدله، شیر سه‌راهه وظیفه دارد مسیر جریان آب گرم را تغییر دهد:

در حالت گرمایش: آب به رادیاتورها ارسال می‌شود.
در حالت مصرفی: آب به مبدل ثانویه (جهت تولید آب گرم مصرفی) هدایت می‌شود.

❎ایرادات شایع شیر سه‌راهه پکیج:

گرم نشدن رادیاتورها (No Heating in Radiators)
علائم: آب گرم مصرفی وجود دارد اما رادیاتورها سرد هستند.
دلایل:
1. گیرپاژ شیر سه‌راهه.
2. خرابی موتور شیر سه‌راهه.
عیب‌یابی:
- هنگام روشن شدن پکیج، مسیر لوله‌کشی را بررسی کنید.
- در صورت عدم تغییر مسیر آب، شیر سه‌راهه معیوب است.
رفع عیب:
- موتور شیر سه‌راهه تعویض شود.
- در صورت گیرپاژ، مسیر باز شود.
نشت آب از شیر سه‌راهه (Water Leakage)
علائم: زیر پکیج نشتی آب وجود دارد.
دلایل:
1. خرابی اورینگ‌های شیر.
2. شکستن بدنه شیر.
عیب‌یابی:
- نشتی آب را پیدا کنید.
- بدنه شیر را بررسی کنید.
رفع عیب:
- در صورت پارگی اورینگ‌ها، تعویض شوند.
- در صورت شکستگی بدنه، کل شیر تعویض شود.

10. شیر سه‌راهه (3-Way Valve)

مانومتر فشار آب در مدار گرمایش را نشان می‌دهد. فشار استاندارد باید بین 1 تا 1.5 بار باشد.

11. فشارسنج یا مانومتر (Pressure Gauge)

این قطعه وظیفه دارد نسبت ترکیب گاز و هوا را تنظیم کند تا احتراق بهینه و کمترین میزان گاز مصرف شود.

12. دریچه تنظیم هوا و گاز (Air-Gas Mixer)

این قطعه به‌صورت خودکار هوای محبوس در مدار گرمایشی را تخلیه می‌کند تا از هواگرفتگی رادیاتورها جلوگیری شود.

❎ایرادات شایع هواگیری اتوماتیک پکیج:

صدای شرشر آب در رادیاتورها (Water Flow Sound in Radiators)

علائم: هنگام کار پکیج، صدای شرشر آب از رادیاتورها شنیده می‌شود و گرم نمیشوند.
دلایل:
1. وجود هوا در سیستم گرمایش.
2. خرابی هواگیری اتوماتیک.
عیب‌یابی:

- شیر هواگیری دستی رادیاتورها را باز کنید.
- وضعیت هواگیری اتوماتیک را بررسی کنید.

رفع عیب:

- در صورت خرابی هواگیری اتوماتیک، تعویض شود.
- در صورت وجود هوا، مدار هواگیری شود.

13. هواگیری اتوماتیک (Automatic Air Vent)

❎ سایر ایرادات شایع پکیج:

خاموش شدن ناگهانی پکیج (Sudden Shutdown)

علائم: دستگاه پس از مدتی کارکرد به‌صورت ناگهانی خاموش می‌شود.
دلایل:
1. خرابی سنسور NTC یا سنسور حد.
2. داغ شدن بیش‌ازحد برد.
3. نقص در عملکرد فن تخلیه دود.
عیب‌یابی:

- بررسی سلامت سنسورها با اهم‌متر.
- بررسی جریان برق روی برد.
- بررسی سلامت فن تخلیه دود.

رفع عیب:

- در صورت معیوب بودن سنسورها، تعویض شود.
- در صورت خرابی فن، تعویض یا سرویس شود.
- در صورت داغ شدن برد، خنک‌سازی برد انجام شود.

نمایش ارورهای پکیج (Error Codes)

علائم: دستگاه در نمایشگر، کدهای خطا را نمایش می‌دهد.
دلایل:
1. خرابی سنسورها.
2. خرابی برد.
3. عملکرد نادرست پمپ.
عیب‌یابی:

- کدهای خطا را بر اساس دفترچه راهنما بررسی کنید.
- وضعیت سنسورها و عملکرد پمپ را تست کنید.

رفع عیب:

- مشکل هر قطعه برطرف شود.
- در صورت خرابی برد، تعمیر یا تعویض شود.

نتیجه‌گیری

در این مقاله با تمامی اجزای پکیج‌های گرمایشی به‌صورت مفصل آشنا شدید. درک دقیق عملکرد قطعات مختلف مانند مبدل حرارتی، مشعل، پمپ سیرکولاتور، فن تخلیه دود، و سنسورها برای تعمیر و سرویس پکیج بسیار ضروری است. اگر قصد دارید در زمینه تعمیرات یا نصب پکیج فعالیت کنید، آشنایی عمیق با این اجزا و نحوه عملکرد آن‌ها امری ضروری است.